Σπουδή στο θέμα της ελευθερίας

Συμβολή στην "ιστορία" της λέξης ελευθερία είναι το κείμενο του παρόντος βιβλίου. Δεν είναι "μελέτη" - δεν έχει την αυστηρότητα που αυτός ο όρος απαιτεί. Δεν είναι ούτε δοκίμιο - δεν εκμεταλλεύεται τις ανέσεις που αυτός ο αρκετά χαλαρός όρος επιτρέπει. Γι αυτό το λέω "σπουδή", με την έννοια περίπου που έχει αυτή η λέξη στη ζωγραφική ή στη μουσική. Σπουδή, ή πειραματική προσέγγιση στο θέμα της ελευθερίας μέσα από τη σκέψη των προσωκρατικών. Ελευθερία για ποιόν -από ποιόν- από τι; Τα ερωτήματα απαιτούν κάθε φορά καινούργια απάντηση. Μα αν δεν πάρει κανείς το νήμα από την αρχή, πως θα μπορέσει, αλήθεια, να περάσει μέσα από τους δαιδάλους της δικής μας εποχής για να βρει τις απαντήσεις που ζητάνε οι δικοί μας οι καιροί; Ποιος μιλάει σήμερα για ελευθερία; Ίσως δεν το 'χουμε προσέξει, μα τούτη η λέξη που άλλοτε βρόνταγε και βογκούσε, που φλόγιζε τις καρδιές και μάτωνε τα κορμιά, αυτή η λέξη-σύνθημα στις πιο μεγάλες ώρες της Ιστορίας, χάνεται από το λεξιλόγιο. Μοιάζει να φθίνει, να πεθαίνει ήσυχα ήσυχα από εξάντληση και μαρασμό χωρίς κανείς να παραστέκεται στις τελευταίες της ώρες. Η ελευθερία -σύνθημα των μεγάλων ξεσηκωμών που τραντάζανε και ρίχνανε καθεστώτα, μοναρχίες, κατακτητές- έχει αποσυρθεί από τους δρόμους. Όπως έχουν αποσυρθεί από τους δρόμους και τα μεγάλα πλήθη των επαναστατικών ξεσηκωμών. Τα τελευταία χρόνια η Ιστορία φαίνεται ότι περνάει από τη συσσωρευτική της φάση, πριν προχωρήσει σε νέα ποιοτικά άλματα. Έτσι δημιουργήθηκε χώρος για τους παράξενους "επαναστατημένους νέους" που ξεθυμαίνουν το επαναστατικό τους μένος σπάζοντας κεφάλια και μαγαζιά μ' ένα στριφογύρισμα της αλυσίδας τους. Οι αλυσίδες στα χέρια αυτών των "επαναστατημένων" φέρανε έναν καινούργιο συμβολισμό, που δεν μοιάζει με τους συμβολισμούς της -όποιας- ελευθερίας. Τι συμβολίζει άραγε η αλυσίδα; Τη θέληση να μεταβληθεί αυτό το όργανο της σκλαβιάς σε όργανο ελευθερίας; Ή, πιο απλά, εκφράζει τη θέληση ν' αλλάξουνε ιδιοκτήτη -και χρήστη- οι αλυσίδες; Είναι μια λέξη που πεθαίνει η ελευθερία ή είναι μια λέξη φθαρμένη από την ίδια της τη γενικότητα και γι' αυτό ο σύγχρονος άνθρωπος προτιμά να την αναλύσει στα συγκεκριμένα της "περιεχόμενα"; Η λέξη ελευθερία ζει στον γραπτό λόγο δυόμισι χιλιάδες χρόνια, παίρνοντας σ' όλην αυτήν τη διαδρομή διαφορετικούς ορισμούς, που απαντάνε σε καθορισμένα ερωτήματα: ελευθερία τίνος, από ποιόν, από τι; Έλλη Παππά