Οικονομικές πολιτικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Αυτό το βιβλίο προέκυψε από μια σειρά διαλέξεων, που αρχικά δόθηκαν το φθινόπωρο του 1994 στο τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Οικονομικών Σπουδών του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών. Οι διαλέξεις αυτές δόθηκαν στους τεταρτοετείς φοιτητές μας - κατά βάσιν οικονομολόγους, με αρκετές γνώσεις άλλων κοινωνικών επιστημών. Των περισσοτέρων κεφαλαίων έγινε νεότερη επεξεργασία από τους συγγραφείς, με την ελπίδα ότι θα παρουσιαστεί μια σειρά κειμένων χρήσιμων όχι μόνο για τους φοιτητές μας αλλά και για όσους ενδιαφέρουν τα θέματα οικονομικής πολιτικής που αντιμετωπίζει η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ).
Αναμφισβήτητα, η μελέτη τέτοιων θεμάτων παρουσιάζει αυτή την εποχή εξαιρετικό ενδιαφέρον. Η ολοκλήρωση της Ενιαίας Αγοράς και η προτεινόμενη καθιέρωση του κοινού νομίσματος θέτουν σημαντικά ερωτήματα και σοβαρά διλήμματα για το μέλλον των οικονομικών πολιτικών της ΕΕ. Σε πολλούς τομείς η φύση και το εύρος των οικονομικών πολιτικών και το θεσμικό πλαίσιο για την εφαρμογή τους δεν έχουν ακόμη προσδιοριστεί.
Όπως και σε κάθε χώρα ξεχωριστά, οι οικονομολόγοι και οι άλλοι κοινωνικοί επιστήμονες διχάζονται για σημαντικά θέματα, όπως το εύρος της αγοράς ή ο ρόλος της κρατικής παρέμβασης. Αμφισβητείται, για παράδειγμα, αν στο μέλλον η ΕΕ πρέπει να δώσει έμφαση στην αρνητική ή στη θετική ολοκλήρωση. Η αρνητική ολοκλήρωση συνίσταται στη σταδιακή κατάργηση των εμποδίων που υπάρχουν στις συναλλαγές μεταξύ εθνικών οικονομιών. Η δυναμική της οικονομικής ολοκλήρωσης στη δεκαετία του `80 μπορεί να νοηθεί κυρίως ως διαδικασία αρνητικής ολοκλήρωσης: κατάργηση δασμών, περιορισμών στην κίνηση κεφαλαίων κ.λπ. Η θετική ολοκλήρωση, από την άλλη μεριά, συνίσταται στη δημιουργία θεσμών και την εφαρμογή νέων πολιτικών, ώστε να εξασφαλιστεί ότι η ΕΕ θα είναι κάτι περισσότερο από μια γιγάντια οικονομική περιοχή με πλήρη ελευθερία στην κίνηση αγαθών, κεφαλαίων και εργατικού δυναμικού.
Αμφισβητείται, επίσης, σε ποιο επίπεδο πρέπει να εφαρμόζονται οι διάφορες πολιτικές. Ποιες οικονομικές πολιτικές είναι πιο αποτελεσματικές σε ευρωπαϊκό επίπεδο και ποιες είναι προτιμότερο να εφαρμόζονται σε εθνικό ή περιφερειακό επίπεδο; Βεβαίως, στο σημείο αυτό τίθενται πολλά πολιτικά ζητήματα, που σχετίζονται με τον ομοσπονδιακό χαρακτήρα της ΕΕ και το δημοκρατικό έλλειμμα. Αλλά σίγουρα, η συμβολή της οικονομικής επιστήμης είναι σημαντική.
Προφανώς τα σοβαρά ζητήματα δεν εξαντλούνται στα παραπάνω. Επιπλέον, υπάρχει ένα μεγάλο φάσμα οικονομικών πολιτικών προς συζήτηση. Το βιβλίο αυτό, όμως, δεν αποβλέπει σε μια εξαντλητική ανάλυση όλων των πιθανών οικονομικών πολιτικών. Για παράδειγμα, δεν ασχολούμαστε διεξοδικά με την τεχνολογική και περιβαλλοντική πολιτική. Αυτή ήταν συνειδητή επιλογή. Αντί για μια γενική περιγραφή του συνόλου των πιθανών οικονομικών πολιτικών προκρίθηκε, ως σκοπός του βιβλίου, η πληροφόρηση των φοιτητών για τον τρόπο που οι οικονομολόγοι και άλλοι κοινωνικοί επιστήμονες προσεγγίζουν μερικά από τα βασικά ζητήματα. Κατά κάποιον τρόπο, το μέσον είναι και το μήνυμα. Στην κρίση των αναγνωστών μένει, αν οι στόχοι μας επιτεύχθηκαν.

[Απόσπασμα από το κείμενο του προλόγου]