Το χωριό

Δυόμισι χρόνια μετά τις Μικρές ιστορίες πατριδογνωσίας, όπου φωτογραφίες και αφηγήσεις αποτύπωσαν το μακρύ οδοιπορικό του από τον Έβρο ως την Κρήτη, ο Γιάννης Κωσταρής με το Χωριό εστιάζει στον τόπο που γεννήθηκε· μέσα από τις αφηγήσεις παλιών και νέων κατοίκων αλλά και τις δικές του και μέσα από τις παλιές και σύγχρονες φωτογραφίες ξεδιπλώνεται η ανθρώπινη κατάσταση, δεμένη με την ιστορία του τόπου.

Οι περισσότερες φωτογραφίες τραβήχτηκαν τα δύο τελευταία χρόνια. Συναντούν ανθρώπους, σπίτια και καταστήματα, δρόμους και αυλές, την ερημιά του χειμώνα και την ελαφρότητα του καλοκαιριού· δεν θέλουν να αποδείξουν τίποτα. Προσπαθούν να αναγνωρίσουν το παρόν του χωριού· προσπαθούν να καταλάβουν τι συμβαίνει σε ένα τόπο που  η ζωή του μένει δεμένη με το παρελθόν, κουβαλώντας ιστορικό φορτίο αιώνων. Κι όμως όλα έχουν αλλάξει...

Η Καλαμωτή είναι ένα από τα μεσαιωνικά μαστιχοχώρια της Χίου, διοικητικό κέντρο της ευρύτερης περιοχής για αιώνες, τις τελευταίες δεκαετίες έχει χάσει μεγάλο μέρος του πληθυσμού της, αλλά από την άλλη πολλοί, Αλβανοί κυρίως, μετανάστες έχουν εγκατασταθεί μόνιμα και εργάζονται στο χωριό· το μεγαλύτερο μέρος του ενεργού πληθυσμού είναι οι οικογένειες των μεταναστών, επίσης πολλοί έλληνες και ευρωπαίοι έχουν αγοράσει και ανακατασκευάσει παλιές πέτρινες κατοικίες. Αυτές οι τρεις κοινότητες συνυπάρχουν χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα αφήνοντας το αποτύπωμά τους στον οικισμό.

 «καλαμωτούσοι είναι οι κάτοικοι της καλαμωτής χίου, η κάτω παναγιά είναι το σημερινό σιφτλίκ στα παράλια της μικράς ασίας, ο λαιμός είναι εφοπλιστής, κύρης είναι ο πατέρας, οχονούς θα πει αμέσως, ούριος είναι ο χαζός, ο ρούκουνας ήταν άνθρωπος, συκαμιές είναι οι μουριές, σχοιναράκια τα μαστιχόδεντρα· τα αρμόλια, τα μεστά, το λιθί, τα νένητα, ο καταρράκτης, η καλλιμασιά, ο βροντάδος, ο άγιος γιώργης, ο ανάβατος, η κέραμος, η σπαρτούντα, η ποταμιά, η βολισσός είναι χωριά της χίου· το μαγαζί είναι παλιό μπακάλικο αλλά και «παρατηρητήριο»· το χωριό του τίτλου είναι οποιοδήποτε χωριό όπου χορός στην τραγωδία του ενός είναι οι χωριανοί του· είναι όμως και η καλαμωτή, ένα από τα μαστιχοχώρια της χίου.»

«είναι αργά το απόγευμα και ο σιδερής μόλις άνοιξε το κουρείο, στην καρέκλα κάθεται ο μιχάλης, ο αδελφός της μάνας μου· τους χαιρετώ και φεύγω για μια σύντομη βόλτα μέχρι τον ξεροπόταμο στη δυτική είσοδο του χωριού· κάποιος παρκάρει στο ποτάμι κάτω από το γεφύρι και πάει σπίτι του· λίγο πιο κάτω, σε μια αποθήκη, ο νίκος ταΐζει τα γουρούνια του και στην απέναντι πλευρά του ποταμού τρεις ηλικιωμένοι σε μια βεράντα-σκηνή θεάτρου βλέπουν στην τηλεόραση το δελτίο ειδήσεων· ο θωμάς μού δείχνει στο κινητό του φωτογραφίες με τους πρόσφυγες που βγήκαν το πρωί στην παραλία του χωριού. επιστρέφω, σε ένα όμορφο σπίτι έξι κυρίες μόλις τέλειωσαν την μπιρίμπα και αποχωρούν, η αγγελική έξω από την αναπαλαιωμένη κατοικία της δίνει τηλεφωνικά ενδυματολογικές συμβουλές, το καφενείο έχει ακόμη κόσμο από την απογευματινή κηδεία, ο σιδερής καθαρίζει με τη βούρτσα το μιχάλη, το κούρεμα τελείωσε. […] τρεις μέρες τώρα ο ίδιος καιρός, δυνατός νοτιάς, ξαφνικές μπόρες, ξαφνικός ήλιος και πάλι βροχή· κοιτάζω την ησυχία· δεν περνάει κανείς, δυο γάτες τριγυρίζουν ψάχνοντας τροφή· ο ψαράς από τα νένητα έκοψε ταχύτητα, φώναξε για λίγο και έφυγε· τέλειωσε το μάζεμα της ελιάς, αρκετοί από τους μετανάστες έχουν πάει στα χωριά τους στην αλβανία και οι ηλικιωμένοι γείτονες στα παιδιά τους στην αθήνα. κατηφορίζω προς το σπίτι, ακούω την αναπνοή μου, η ησυχία μυρίζει καμένο ξύλο, προσπερνώ ερείπια και κλειστά σπίτια με πλαστικά καλύμματα στα πορτοπαράθυρα· το σκηνικό θα μείνει ανέπαφο για το επόμενο καλοκαίρι.»