Niccolò Machiavelli

(...) Η επικαιρότητα της σκέψης του Machiavelli, που προσδιορίζει και την αναγκαιότητα αυτής της εργασίας, οφείλεται κυρίως στους ακόλουθους λόγους: (α Κάθε φορά είναι ζωηρό το ενδιαφέρον για την αποκατάσταση ενός συγγραφέα, και πολύ περισσότερο του Machiavelli, εφόσον ο πολιτικός `μακιαβελισμός` της νεότερης και σύγχρονης ιστορίας θεωρήθηκε φυσικό συμπέρασμα των θεωρήσεών του. β) Τα έργα του φλωρεντινού φιλοσόφου συζητήθηκαν ευρύτατα από τη Δυτική πολιτική επιστήμη (εγκαινιάζουν τη «γαλιλαϊκή παράδοση» με την αιτιοκρατική αντιμετώπιση των πολιτικών γεγονότων) και συνέτειναν στη διαμόρφωση της διαλεκτικής ερμηνείας της κοινωνικής και πολιτικής πραγματικότητας (π.χ. η έννοια της «ηγεμονίας» και στα «Τετράδια» του Gramsci). γ) Η τεχνοκρατική και γραφειοκρατική κοινωνία του καιρού μας, εννοώντας την πολιτική ως τεχνική επιδεξιότητα που διδάσκεται και μαθαίνεται, ευνοεί την αναδρομή στις θεωρητικές απαρχές της «πολιτικής ως αυτόνομης επιστήμης» που φαίνεται να προτείνει ο Machiavelli. δ) Στο σημείο που συγκρούονται οι προσωπικές επιλογές με τη συλλογική διάθεση, η ατομική στάση με τον απρόσωπο νόμο και αντιφάσκει η θεωρία με την πράξη, προκύπτει το πρόβλημα των σχέσεων ηθικής και πολιτικής που παρουσιάζεται και στο μακιαβελικό έργο. ε) Σήμερα που το πρόβλημα της εξουσίας βρίσκεται στο κέντρο των φιλοσοφικών και πολιτικών συζητήσεων, οι αναλύσεις του φλωρεντινού συγγραφέα για τη «λογική της δύναμης» αποτελούν ένα ουσιαστικό εφόδιο. στ) Ιδιαίτερα η μελέτη των προθέσεων ή των υποδείξεων για την ανάπτυξη της δυτικοευρωπαϊκής αστικής κοινωνίας, από την άποψη των κατοπινών της πραγματώσεων, χρησιμεύει σημαντικά στον εντοπισμό εκείνων που δεν έγιναν, αν και τα είχαν οραματισθεί οι θεωρητικοί της εκπρόσωποι (π.χ ο Machiavelli). ζ) Έτσι η γνώση των χαρακτηριστικών της παραλείψεων ή αποτυχιών υποβοηθεί στην ορθή χάραξη μιας στρατηγικής για την αναμόρφωσή της και ξαναθέτει το μακιαβελικό πρόβλημα της «ηγεμονίας», εφόσον η οργανωμένη συλλογική δύναμη και όχι η «χαρισματική» προσωπικότητα μπορεί να υλοποιήσει μια τέτοια στρατηγική. η) Αν στη μεσογειακή Ευρώπη διαφαίνεται μια σχετική προοπτική, ειδικότερα όμως στην Ελλάδα η σκέψη του Machiavelli, που οι προσεγγίσεις της έχουν μια μακραίωνη ιστορία, μπορεί να γίνει αντικείμενο πολλαπλών επιστημονικών εργασιών. (...)

[Απόσπασμα από το κείμενο του προλόγου]