Ελευθέριος Βενιζέλος και πολιτιστική πολιτική

Το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών και Μελετών `Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος`, στοχεύοντας στη διερεύνηση της προσφοράς του μεγάλου Έλληνα πολιτικού, έχει ήδη διοργανώσει, σε συνεργασία με πανεπιστημιακά και ερευνητικά κέντρα, σειρά συνεδρίων αφιερωμένων σε επιμέρους πτυχές της πολύπλευρης δραστηριότητάς του. Σε αυτό ακριβώς το πλαίσιο και σε συνεργασία με το Μουσείο Μπενάκη, πραγματοποιήθηκε το διήμερο συμπόσιο `Ελευθέριος Βενιζέλος και πολιτιστική πολιτική` στο μουσειακό παράρτημα της οδού Πειραιώς, την Παρασκευή 21 και το Σάββατο 22 Νοεμβρίου 2008.
Με τις επιστημονικά τεκμηριωμένες εισηγήσεις που δημοσιοποιούνται στον παρόντα τόμο, γίνονται γνωστά τα νέα πολιτιστικά στοιχεία τα οποία αναδείχθηκαν κατά τις περιόδους της διακυβέρνησης του Βενιζέλου, από το 1910 έως και τον θάνατο του, το 1936.
Οι σχετικές με ζητήματα της πολιτιστικής και καλλιτεχνικής δημιουργίας μελέτες εστιάζονται κυρίως στο πνευματικό κλίμα της εποχής, αλλά και στις προσωπικές επιρροές και επιλογές των δημιουργών. Ωστόσο, απουσίαζε μέχρι στιγμής η συστηματική αναζήτηση των κοινωνικών, πολιτικών και θεσμικών προϋποθέσεων για την πρωτοφανή ακμή των γραμμάτων και της τέχνης στις δεκαετίες του 1920 και του 1930. Οι προϋποθέσεις αυτές συναρτώνται με την πολιτική παρέμβαση του Βενιζέλου και των συνεργατών του στον χώρο του πολιτισμού, όπου παραμένει ανεξίτηλη η σφραγίδα του όχι μόνο στο επίπεδο των θεσμών, αλλά και στον τομέα εκδηλωμένων παρεμβάσεων για την τόνωση της προσωπικής καλλιτεχνικής και πολιτιστικής δημιουργίας. Η συμβολή, δηλαδή, του Βενιζέλου υπήρξε καθοριστική, ακριβώς επειδή διαμόρφωσε μια νέα καλλιτεχνική πραγματικότητα στον ελληνικό χώρο.
Οι εισηγήσεις του συμποσίου, ενθαρρύνοντας τη στροφή της έρευνας και προς αυτή την κατεύθυνση, κινήθηκαν πάνω σε δύο άξονες και κάλυψαν δύο βασικές ενότητες.
Η πρώτη εξετάζει, τη θεσμική διάσταση και την εφαρμογή της δημόσιας πολιτικής σε θέματα σχετικά με την ανάπτυξη πολιτιστικών φορέων, όπως η Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών, η Ακαδημία Αθηνών, το Εθνικό Θέατρο, η ανάδειξη και η προστασία αρχαιολογικών χώρων και βυζαντινών μνημείων, ο εκσυγχρονισμός των υπηρεσιών που διαχειρίζονται και προβάλλουν την πολιτιστική μας κληρονομιά.
Η δεύτερη ενότητα διερευνά την καλλιτεχνική δραστηριότητα αυτής της περιόδου σε όλους τους επιμέρους τομείς της καλλιτεχνικής δημιουργίας, τη ζωγραφική, τη χαρακτική και τη γλυπτική, καθώς και τη σχέση των εικαστικών με τη λογοτεχνία. Στη λογοτεχνική παραγωγή αποτυπώνεται με άμεσο, έμμεσο ή συμβολικό τρόπο η παρουσία του Ελευθερίου Βενιζέλου, όπως την αποτυπώνουν άλλωστε τα ποικίλα ρεύματα των λογοτεχνικών περιοδικών και η κινηματογραφική παραγωγή της Ελλάδας του Μεσοπολέμου. Η εξίσου σημαντική καλλιτεχνική έκφραση της μουσικής εξετάζεται, τέλος, ως προς την απήχηση του Βενιζέλου στο λαϊκό και το δημοτικό τραγούδι, την ανάπτυξη της μουσικής παιδείας και της Εθνικής μουσικής, την προσπάθεια να καθιερωθούν και να λειτουργήσουν μουσικά ιδρύματα σε όλη τη χώρα.
Η έκδοση των Πρακτικών του συμποσίου αποτελεί καίρια συμβολή στη μελέτη του πολυσήμαντου έργου που επετέλεσε ο Ελευθέριος Βενιζέλος στον τομέα του πολιτισμού, καθώς καταγράφει με πληρότητα και με σαφήνεια την πρωτοφανή άνθηση των πολιτιστικών δεδομένων της χώρας, ως αποτέλεσμα της πολιτικής νεωτερικότητας που ενέπνεε την περίοδο της διακυβέρνησής του, για τον κοινωνικό, οικονομικό και πολιτικό εκσυγχρονισμό της Ελλάδας. Θερμές ευχαριστίες στο Υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού, το οποίο επιχορήγησε την έκδοση, καθώς και στους συντελεστές του συμποσίου και της έκδοσης.

[Απόσπασμα από το κείμενο του προλόγου]