Τα μοντέλα κατ’ οίκον φροντίδας στο ελληνικό σύστημα κοινωνικής ασφάλειας

Η ένταξη της Ελλάδας το 2010 στον Μηχανισμό Δημοσιονομικής Σταθερότητας για την αντιμετώπιση των συνεπειών της οικονομικής κρίσης ανέδειξε σημαντικά προβλήματα λειτουργίας των θεσμών του Κοινωνικού Κράτους, ιδίως σε σχέση με την επάρκεια και βιωσιμότητα των συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης και πρόνοιας. Η απουσία μίας ολοκληρωμένης Στρατηγικής κοινωνικής προστασίας δημιουργεί ήδη κενά και στρεβλώσεις που πλήττουν ιδιαίτερα τις ευπαθείς ομάδες του πληθυσμού, κυρίως εκείνες χωρίς επαρκή εισοδήματα, ισχυρούς οικογενειακούς δεσμούς και προοπτικές ένταξης ή παραμονής στην αγορά εργασίας.
Ένα από τα πλέον κρίσιμα προβλήματα εντοπίζεται στο πεδίο της εξασφάλισης από το κράτος υπηρεσιών κοινωνικής φροντίδας για άτομα που κατά τη διάρκεια του βίου τους παρουσιάζουν λόγω ηλικίας ή κατάστασης υγείας προβλήματα αυτοεξυπηρέτησης (αδυναμία άσκησης βασικών λειτουργιών), τα οποία δεν είναι τόσο έντονα ώστε να οδηγούν σε καταστάσεις απόλυτης αναπηρίας. Πρόκειται κυρίως για ηλικιωμένους και άτομα με αναπηρίες που εμφανίζουν σωρευτικά συμπτώματα στέρησης, κινδυνεύοντας να εγκλωβισθούν σε καταστάσεις περιθωριοποίησης και κοινωνικού αποκλεισμού.
Αντικείμενο της παρούσας Μελέτης είναι η ανάλυση των βασικών αξόνων της νέας Στρατηγικής Κατ` Οίκον Φροντίδας υπό το πρίσμα των προκλήσεων που δημιουργούνται από την παράταση της οικονομικής ύφεσης και την αναθεώρηση των προτεραιοτήτων του Ελληνικού συστήματος κοινωνικής ασφάλειας. Η σχετική ανάλυση υιοθετεί ένα διεπιστημονικό πλαίσιο αναφοράς, λαμβάνοντας υπόψη τόσο το εσωτερικό, όσο και το εξωτερικό περιβάλλον της Στρατηγικής. Παράλληλα, επιχειρείται η κατανόηση της λειτουργίας των πολιτικών κατ` οίκον φροντίδας σε αντιπροσωπευτικές χώρες της Ευρωπαϊκής Περιφέρειας, ώστε να εντοπισθούν καλές πρακτικές που θα αξιοποιηθούν από τους σχεδιαστές του νέου μοντέλου στα πρώτα στάδια ανάπτυξής του.
Η ιδεολογική αφετηρία της Μελέτης προσεγγίζει τις πολιτικές κατ` οίκον φροντίδας ως βασικό εργαλείο προάσπισης των κοινωνικών δικαιωμάτων των ευπαθών ομάδων του πληθυσμού, που αντιμετωπίζουν σωρευτικά προβλήματα σε περιόδους οριζόντιων στρατηγικών δημοσιονομικών περιορισμών. Η παρέμβαση του Κοινωνικού Κράτους δεν εξυπηρετεί, όμως, μόνο στόχους κοινωνικής αλληλεγγύης και συνοχής (πρόληψη ή καταπολέμηση του αποκλεισμού). Παράλληλα, επιδιώκει -ή πρέπει να επιδιώκει- και ευρύτερους στόχους οικονομικής ανάπτυξης, ιδίως μέσω της αύξησης της συμμετοχής του ανθρώπινου δυναμικού (μέλη των οικογενειών των άμεσα εξυπηρετουμένων) στην αγορά εργασίας και της δημιουργία νέων θέσεων απασχόλησης στους τομείς της υγείας και κοινωνικής πρόνοιας.

[Απόσπασμα από το κείμενο στο οπισθόφυλλο της έκδοσης]