Ο σχολικός κήπος

Μου λένε κάποιοι: πώς εσύ ένας μη εκπαιδευτικός ασχολείσαι με τον σχολικό κήπο, που είναι αντικείμενο που ανάγεται στη σφαίρα της εκπαιδευτικής κοινότητας; Κι άλλοι, μου λένε ακόμα: τι το ενδιαφέρον βρίσκεις, εσύ ένας γεωτεχνικός και περιβαλλοντολόγος, σ’ ένα τέτοιας «μικρής» κλίμακας κι επιστημονικού ενδιαφέροντος θέμα (!), όπως αυτό του σχολικού κήπου, όταν η φύση και γενικότερα το περιβάλλον έχει τόσο ευρύ, πολυποίκιλο και πολυδιάστατο αντικείμενο για ν’ ασχοληθείς; 

Απαντώ και στους δύο, πως εκ της ιδιότητάς μου, της επιθυμίας μου για τη φύση και της βιωματικής μου ενασχόλησης με τον κήπο, αγαπώ να τον μελετώ. Ιδία τον σχολικό κήπο, που είναι το πρώτο και βασικό σχολείο της φύσης, εκεί όπου παίρνεις την πρωταρχική παιδεία γι ́αυτήν, για να την αισθανθείς και να τη νοιώσεις, για να τη βιώσεις και να γίνεις συνειδητός της, για να παιδευτείς περιβαλλοντικά και να λειτουργήσεις υπεύθυνα σε σχέση με το γύρω σου, με τον άνθρωπο, με τον εαυτό σου (αφού τα έμψυχα συνδιαλέγονται με τα άψυχα για να διανοηθούν και να δυναμωθούν, για να υπάρξουν στο ζην). Γιατί ακόμα προσλαμβάνεις την κοινωνία του τόπου στην επαφή και την επικοινωνία με τα στοιχεία της φύσης κατά τη μαθητεία σου σε αυτήν, γιατί παίρνεις αξίες και διδάγματα στη γνωριμία και την εξοικείωσή σου με τη γη, γιατί πράττεις γήινα, ενεργητικά, συλλογικά, παιδευτικά, φτιάχνοντας την ευθύνη σου για τον κόσμο κατά την ποίησή σου γι’ αυτόν και την πόνησή σου σε αυτόν.

Περιεχόμενα 

Πρόλογος 

Η ΙΔΕΑ ΤΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΚΗΠΟΥ

• Έννοια και σημασία του σχολικού κήπου 
• Κήποι της παίδευσης  
• Εισάγοντας το πράσινο στην εκπαίδευση 
• Η προσφορά του δασκάλου  

ΤΑ ΠΡΩΤΑ ΧΡΟΝΙΑ (19ος ΑΙΩΝΑΣ ΚΑΙ ΑΡΧΕΣ ΤΟΥ 20ου) 

• Απαρχές δημιουργίας του ελληνικού σχολικού κήπου  
• Το σχολείο εργασίας και ο σχολικός κήπος 
• Κήποι εξωστρεφείς, της προσφοράς...  
• Η πράσινη εορτή 
• Γεωργός ο μαθητής ή φυτευτής; 

Ο ΣΧΟΛΙΚΟΣ ΚΗΠΟΣ ΩΣ ΦΥΣΗ 

• Η υπέρ της φύσης πρωτοπορία
• Τα «Ψηλά Βουνά» και η εισαγωγή της φύσης στην εκπαίδευση 
• Το Ανώτερο Δημοτικό Παρθεναγωγείο Βόλου και ο Αλέξανδρος Δελμούζος 

ΤΑ ΕΝΔΙΑΜΕΣΑ ΧΡΟΝΙΑ (ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΣ ΚΑΙ ΠΟΛΕΜΟΣ) 

• Ο σχολικός κήπος στον Μεσοπόλεμο 
• Η «Μεταξική» περίοδος 
• Κήποι του πολέμου 

ΤΑ ΚΑΤΟΠΙΝΑ ΧΡΟΝΙΑ (ΜΕΤΑ ΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ) 

• Ο σχολικός κήπος μετά τον πόλεμο 
• Νέες συνθήκες, νέοι προσανατολισμοί
• Με τάξη και ευθύνη, με νοιώση και τιμή... 

ΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΣΗΜΕΡΑ ΚΑΙ ΤΟ ΠΡΑΣΙΝΟ 

• Το αειφόρο σχολείο 
• Η νέα αντίληψη για τον σχολικό κήπο  

ΣΧΟΛΙΚΟΣ ΚΗΠΟΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ 

• Το παιδεύειν στον σχολικό κήπο

Ο παιδευτικός ρόλος του σχολικού κήπου 

• Το συμμετέχειν στον σχολικό κήπο

Ο κοινωνικός ρόλος του σχολικού κήπου 

• Το φυτεύειν και το προσλαμβάνειν στον σχολικό κήπο. 

Ο περιβαλλοντικός ρόλος του σχολικού κήπου

• Η σχολική αυλή και ο ρόλος της 
• Η περιβαλλοντική εκπαίδευση και η σημασία της 

ΔΗΜΙΟΥΡΓΩΝΤΑΣ ΣΧΟΛΙΚΟΥΣ ΚΗΠΟΥΣ 

• Για πρώτη φορά κήπος, ...για πάντα κήπος! 
• Φυτεύοντας...

Το νόημα της φύτευσης  

• Η πράσινη αυλή

Σπάζοντας την άσφαλτο των σχολικών αυλών... 

• Ο λαχανόκηπος

• Γιατί καλλιεργούμε;
• Προϋποθέσεις καλλιέργειας‐Προετοιμασία 
• Πώς καλλιεργούμε;

• Ο ανθόκηπος

• Τι προσφέρει το άνθος;
• Πώς ανθοκηπούμε;

• Ο βραχόκηπος 

• Η σημασία της πέτρας στην Ελλάδα. Γιατί βραχοκηπούμε;
• Πώς βραχοκηπούμε; 

• Ο δενδρόκηπος

• Το ελληνικό περιβόλι και η σημασία του
• Ο μαθητής «περιβολάρης» 

• Ο ελληνικός μεσογειακός κήπος

• Ο πλούτος της «φτωχής» ελληνικής φύσης 
• Ο μαθητής «φυτευτής» 

• Κήποι των σχολικών κτηρίων

• Ο ταρατσόκηπος. Φυτεύοντας τις σχολικές ταράτσες!
• Ο κάθετος κήπος
• Ο γλαστρόκηπος 

• Ζωοτεχνικός κήπος 

• Η φυσική πανίδα 
• Η οικόσιτη πανίδα 

• Θερμοκήπιο 

• Θερμοκήπιο τάξης 
• Θερμοκήπιο υπαίθρου 

• Κομποστοποίηση 
• Δραστηριότητες 

• Στη φύση του κήπου!
• Παιχνίδια 
• Γευσιγνωσίες 
• Καλλιτεχνίες 

ΕΠΙΛΟΓΟΣ 

Είχε πάντα κάτι να πει, κάτι να δώσει

Βιβλιογραφία 

Περιεχόμενα