Αλληλογραφία για Το Κεφάλαιο – Τόμος Β΄

Ο 2ος τόμος της αλληλογραφίας των Μαρξ και Ένγκελς, που συνδέεται με τη συγγραφή και έκδοση Του Κεφαλαίου, περιλαμβάνει επιστολές που καλύπτουν την περίοδο από τις 14 Μάρτη 1868 μέχρι και τις 28 Ιούνη 1895, ένα μήνα σχεδόν πριν το θάνατο του Ένγκελς. Το περιεχόμενο των επιστολών αυτής της περιόδου επικεντρώνεται σε θεωρητικά και πρακτικά ζητήματα που συνδέονται άμεσα ή έμμεσα με το 2ο και 3ο τόμο Του Κεφαλαίου, οι οποίοι εκδόθηκαν –μετά από επεξεργασία των σχετικών χειρόγραφων του Μαρξ– από τον Ένγκελς το 1885 και το 1894 αντίστοιχα. Επίσης, σημαντικό μέρος των επιστολών αναφέρεται και στις προεργασίες, τη μετάφραση και τον αντίκτυπο των εκδόσεων του 1ου τόμου Του Κεφαλαίου εκτός Γερμανίας, και συγκεκριμένα στη Ρωσία (1872), στη Γαλλία (1872-1875), στην Ιταλία (1886) και στην Αγγλία (1887), αλλά και στην επιμέλεια των επόμενων τριών γερμανικών εκδόσεων του 1ου τόμου.

Μέσα από τις επιστολές αναδεικνύονται οι εξαιρετικά δύσκολες συνθήκες ζωής, υγείας και εργασίας κάτω από τις οποίες έγραψε ο Μαρξ Το Κεφάλαιο, ενώ παράλληλα αναδεικνύεται η τεράστια υλική και διανοητική στήριξη του Ένγκελς, χωρίς την οποία αυτός ο άθλος δε θα έφτανε μέχρι το σημείο που έφτασε.

Μετά από το θάνατο του Μαρξ, ο Ένγκελς μετατράπηκε από δεύτερο βιολί –όπως χαρακτήριζε τον εαυτό του– δίπλα στον Μαρξ σε πρώτο βιολί του διεθνούς μαρξισμού. Σε πολλές επιστολές του Ένγκελς που γράφτηκαν μετά από το θάνατο του Μαρξ αναδεικνύεται η αγωνιώδης προσπάθειά του να συλλέξει, να ταξινομήσει και να επεξεργαστεί τον τεράστιο όγκο των χειρόγραφων που άφησε πίσω του ο «Μαύρος». Ο Ένγκελς έπρεπε από τη μία να πάρει μια σειρά αποφάσεις που συνδέονταν με την αξιοποίηση των χειρόγραφων που άφησε ανολοκλήρωτα ο Μαρξ και από την άλλη να εκπροσωπεί τον Μαρξ στις συζητήσεις σχετικά με το θεωρητικό οικονομικό του έργο, περιφρουρώντας την ουσία της σκέψης του, η οποία άλλωστε διαμορφώθηκε σε άμεση αλληλεπίδραση με αυτόν.

Το τελευταίο μέρος του β΄ τόμου αποτελείται από ένα Παράρτημα στο οποίο περιλαμβάνονται ορισμένα αποσπάσματα από τις διαδοχικές διαθήκες του Ένγκελς, που συνδέονται κυρίως με την κληρονομιά των χειρόγραφων (ανολοκλήρωτα κείμενα, επιστολές, σημειώσεις στο περιθώριο κλπ.) τόσο του ίδιου όσο και του Μαρξ, που βρίσκονταν στα χέρια του τη στιγμή του θανάτου του.