Η ιδέα του σοσιαλισμού: Μια προσπάθεια επικαιροποίησης

Η ιδέα του σοσιαλισμού φαίνεται ότι έχει πάψει πια να είναι ελκυστική. Παρά τη γενικευμένη δυσαρέσκεια και δυσφορία για την πορεία του κόσμου μας, ο καπιταλισμός παρουσιάζεται ως ο αξεπέραστος ορίζοντας. Πώς εξηγείται η γήρανση αυτής τής άλλοτε τόσο γοητευτικής ιδέας; Και τι πρέπει να κάνουμε, αν θέλουμε να τη διασώσουμε στους δικούς μας καιρούς; Η ιδέα του σοσιαλισμού έχασε τη λάμψη της επειδή το θεωρητικό της υπόβαθρο στηρίζεται σε παραδοχές προερχόμενες από την εποχή της Βιομηχανικής Επανάστασης. Παραδοχές που σήμερα, τον 21ο αιώνα, δεν διαθέτουν πλέον καμία πειστικότητα. Πρέπει να αντικατασταθούν έτσι ώστε να ανταποκρίνονται στη σύγχρονη ιστορική και κοινωνική εμπειρία. Είναι δυνατόν, κατά συνέπεια, να καταπολεμηθεί η γενικώς επικρατούσα φετιχιστική άποψη ότι οι κοινωνικές σχέσεις δεν μπορούν να μετασχηματιστούν. Είναι δυνατόν να αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη στο σοσιαλιστικό πρόγραμμα, το οποίο σήμερα μπορεί να ξαναγίνει επίκαιρο. Ο Άξελ Χόνετ διατυπώνει νέες εννοιολογικές κατηγορίες, όπως η διαμόρφωση της οικονομίας με μέτρο μια αλληλέγγυα «κοινωνική» ελευθερία, προκειμένου οι σοσιαλιστικές ιδέες να ανακτήσουν τη χαμένη τους δύναμη.

***

Ο Άξελ Χόνετ μπορεί να θεωρηθεί ο αυθεντικός φιλόσοφος της σοσιαλδημοκρατίας. Ο σοσιαλισμός του δεν συνδέεται αποκλειστικά και μόνο με μία κοινωνική ομάδα (το προλεταριάτο), αλλά πρέπει να προέλθει από όλες τις πλευρές του κοινωνικού χώρου, αγωνιζόμενος κατά της καταπίεσης και των ανισοτήτων.

LeNouvelObservateur

Σύμφωνα με τον Χόνετ, η κρίση του σοσιαλισμού δεν οφείλεται στην υποτιθέμενη ατομικιστική στροφή των κοινωνιών μας και τη συνακόλουθη άρνηση των μεγάλων αφηγήσεων της προόδου. Ο σοσιαλισμός παραμένει ζωντανός, αρκεί να απαλλαγεί από ξεπερασμένα δόγματα και να επικαιροποιηθεί. Μπορούμε να υπερβούμε τον καπιταλισμό κοινωνικοποιώντας την αγορά, τροποποιώντας τις έννοιες της ιδιοκτησίας, της ανταλλαγής και της εργασίας, συνεχίζοντας τους αγώνες όσων ζητούν να αναγνωριστεί η αξιοπρέπειά τους και προσπαθούν να συντρίψουν τα εμπόδια που παρεμβάλλονται στην επικοινωνία όλων με όλους. Εστία του σοσιαλισμού δεν θα είναι πλέον μια τάξη, αλλά ο δημοκρατικός δημόσιος χώρος.

LeMonde

Ο Χόνετ προσπαθεί να στηρίξει τον σοσιαλισμό σε νέες βάσεις, με την ελπίδα μιας εξόδου από τον τοξικό καπιταλιστικό ανταγωνισμό.

Nonfiction

Κατά τον Χόνετ, ο σοσιαλισμός υπόσχεται την κοινωνική ελευθερία, την ισορροπία ανάμεσα στην ατομική ελευθερία και την αλληλεγγύη, και εφαρμόζεται όχι μόνο στον χώρο της εργασίας, αλλά και στις σφαίρες της οικογένειας, των δικαιωμάτων των μειονοτήτων, καθώς και στη δημόσια διαβούλευση. Ο σοσιαλισμός δεν είναι μόνο ένας τρόπος οικονομικής οργάνωσης, αλλά κυρίως μια συναντίληψη για τη ζωή, μεταξύ εγωισμού και αλτρουισμού, που αγωνίζεται για μια ανθρωπολογία της συνεργασίας και όχι του συνεχούς ανταγωνισμού, στον αντίποδα των φιλελεύθερων ουτοπιών. Η πρωταρχική συνθήκη του, η ελευθερία, δημόσια και ιδιωτική, ασκείται όχι εντός μιας ψευδαίσθησης απεριόριστης αυτονομίας, αλλά μέσα σε μια ισότιμη και αδελφική σχέση με τον άλλο, στο πλαίσιο ενός ζώντος δημοκρατικού κράτους.

Libération

***

Ο Άξελ Χόνετ γεννήθηκε στο Έσεν το 1949. Σπούδασε φιλοσοφία, κοινωνιολογία και γερμανική φιλολογία στα Πανεπιστήμια της Βόννης και του Μπόχουμ. Το 1982 ανακηρύχθηκε διδάκτωρ από το Ελεύθερο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου. Από το 1982 έως το 1983, εργάστηκε κοντά στον Γιούργκεν Χάμπερμας στο Max-Planck-Institute. Από το 1991 έως το 1992, δίδαξε στο Πανεπιστήμιο της Κωνσταντίας· το 1992 εξελέγη καθηγητής της Πολιτικής Φιλοσοφίας στο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου και, το 1996, καθηγητής της Κοινωνικής Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο της Φρανκφούρτης. Το 2001 ανέλαβε τη διεύθυνση του Ινστιτούτου Κοινωνικής Έρευνας της Φρανκφούρτης. Το 2011 εξελέγη καθηγητής ανθρωπιστικών σπουδών στο Τμήμα Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου Κολούμπια στις ΗΠΑ.

                Έχει τιμηθεί με τα βραβεία Ernst Bloch, Bruno-Kreisky (για την Ιδέα του σοσιαλισμού), καθώς και με την ανώτατη διάκριση του Πανεπιστημίου του Δουβλίνου Ulysses Medal.

                Από τις εκδόσεις Πόλις είχε κυκλοφορήσει επίσης το βιβλίο του Από την επικοινωνία στην αναγνώριση: Για την ανανέωση της κριτικής θεωρίας (εξαντλημένο).