Το αρχαίο ελληνικό δράμα ως παράσταση

Το αρχαίο ελληνικό θέατρο δεν γινόταν αντιληπτό ως «τέχνη» όπως την εννοεί η σύγχρονη ορολογία. Δεν μπορούμε επομένως να το κατανοήσουμε αν το απομονώσουμε από άλλες δραστηριότητες πολιτικής και τελετουργικής φύσης. Σύμφωνα με τον Ντέιβιντ Ουάιλς, οι μοναδικές ιδιότητες της ελληνικής δραματικής γραφής συνδέονται άρρηκτα με τη μοναδικότητα του ελληνικού πολιτικού εγχειρήματος, το οποίο απαιτούσε από το κοινό να συμμετέχει ενεργά σε όλες τις εκδηλώσεις του δημόσιου βίου και να μη μένει απλός θεατής. Το αρχαιοελληνικό θέατρο ήταν αδιαχώριστο από τον δημοκρατικό τρόπο ζωής και επομένως ήταν κατ’ ανάγκην «πολιτικό»: αντικείμενό του ήταν η ευημερία της πόλης-κράτους και η επιτέλεσή του ήταν μέρος της διαδικασίας που μετέτρεπε ένα σύνολο ανδρών σε πόλη. Ο Ουάιλς αποδίδει κεντρική θέση στην έννοια της «επιτέλεσης» και αναλύει το αρχαίο ελληνικό δράμα ως εκδήλωση ενός αξιοθαύμαστου πολιτισμού που καλλιέργησε πολλά είδη επιτέλεσης. Τα πρώτα τέσσερα κεφάλαια του βιβλίου του πραγματεύονται τους τρόπους επιτέλεσης στην κλασική Αθήνα: την αφήγηση των μύθων, τις θρησκευτικές τελετουργίες, τους ρητορικούς λόγους που αποσκοπούσαν να πείσουν μια συνέλευση πολιτών για τις απόψεις του ομιλητή και την επιτέλεση του φύλου. Στη συνέχεια, και επειδή το θέατρο είναι μια σχέση μεταξύ ηθοποιών και θεατών σε μια συγκεκριμένη χρονική στιγμή, ο συγγραφέας στέκεται στην έννοια του χώρου και εξετάζει τις υλικές παραμέτρους αυτής της σχέσης – τότε, στα κλασικά χρόνια, αλλά και τώρα, στις διάφορες σκηνές του σύγχρονου θεάτρου. Καίρια θέση στη μελέτη κατέχει το κεφάλαιο για τον τελεστή, αφού η παρουσία του είναι αυτό που διαχωρίζει το θέατρο και το χορό από άλλα καλλιτεχνικά μέσα, δίνοντας έμφαση στο σώμα το προσωπείο, την κίνηση και το τραγούδι. Όσο για τον «συγγραφέα», η ματιά του Ουάιλς καθορίζεται από την άποψη ότι το γραπτό κείμενο δεν κατέχει την πρωτοκαθεδρία στο θέατρο. Στο τελευταίο κεφάλαιο εξετάζονται ορισμένοι σταθμοί στην προσπάθεια των σύγχρονων τελεστών να κατανοήσουν το αρχαίο θέατρο: η πρώτη παρουσίαση αρχαίου δράματος στα νεότερα χρόνια (Βιτσέντσα 1585), η πρώτη παρουσίασή του σε αρχαίο θέατρο από την Εύα Πάλμερ-Σικελιανού (Δελφοί 1927) και οι τρεις εκδοχές της Ηλέκτρας του Αντουάν Βιτέζ (Παρίσι 1966, 1971, 1986). Το κεφάλαιο ολοκληρώνεται με μια αναλυτική παρουσίαση διαφόρων μεταφραστικών προσεγγίσεων του αρχαίου δράματος στη Βρετανία. Στη διεπιστημονική αυτή προσέγγιση συχνές είναι οι αναφορές σε όλα τα μεγάλα ρεύματα σκέψης που επηρέασαν την ιστορία του δυτικού θεάτρου: μαρξισμό, φεμινισμό, ψυχανάλυση, δομισμό, καθώς και στους σημαντικότερους θεωρητικούς και επαγγελματίες του θεάτρου. Το βιβλίο απευθύνεται σε όσους ασχολούνται με τις θεατρικές σπουδές αλλά και σε όσους αγαπούν το θέατρο και επιζητούν κάποια εργαλεία για την κατανόηση των σημερινών παραστάσεων αρχαίου δράματος.