Το χερσαίο δίκτυο επικοινωνίας στο κράτος του Αλή Πασά Τεπελενλή

Οι προσωκρατικοί φιλόσοφοι στο σύνολό τους χαρακτηρίζονται από νεότητα στόχων και προθέσεων. Όλοι οι προσωκρατικοί φυσικοί απαιτούν επιμόνως να δώσουν μία ορθολογική, φυσική εξήγηση των πραγμάτων χωρίς τη θεία παρέμβαση στις κοσμικές λειτουργίες. Στους προσωκρατικούς η φυσική εξήγηση υπακούει στην εσωτερική φύση κάθε πράγματος (φύσις). Είναι κοινώς αποδεκτό ότι βασική επιστημονική επιδίωξη των προσωκρατικών είναι να βρουν τη φύση των πραγμάτων και να εξηγήσουν την αλλαγή και τη μεταβολή τους στη φύση. Το πρόβλημα που τους απασχολεί είναι το πώς είναι (λογικώς) δυνατή η μεταβολή. Ήτοι, πώς ένα πράγμα μπορεί να αλλάξει χωρίς να χάσει τη ταυτότητά του; Εάν παραμένει το ίδιο, δεν αλλάζει. Όμως, εάν χάνει την ταυτότητά του, τότε δεν είναι το πράγμα που ήταν πριν αλλάξει. Υπάρχει σχέση μεταξύ της παρμενίδειας έρευνας για το ον και της αριστοτελικής έρευνας για την ουσία και το τι ην είναι· η σχέση αυτή περνά μέσα από την πλατωνική θεωρία των ιδεών, η οποία έχει παρμενίδειες ρίζες. Οι Ελεάτες θεωρούν ότι στον φαινομενικό κόσμο της δόξας (των φυσιολόγων και των κοινών θνητών) ένα υλικό συστατικό, ένα στοιχείο μεταστοιχειώνεται και παίρνει πολλές διαφορετικές μορφές, οι οποίες όμως δεν μας εξηγούν τη φύση του. Τη φύση ενός συστατικού ή ενός αντικειμένου μας την εξηγούν οντότητες, τις οποίες οι Ελεάτες ονομάζουν εν ον, ο Πλάτων ιδέα, ο Αριστοτέλης ουσία και τι ην είναι, ενώ οι μεσαιωνικοί φιλόσοφοι αποκαλούν «universals». Η θεωρία του Αριστοτέλη για την ουσία των πραγμάτων επισημαίνει ότι εν γένει η προσωκρατική φιλοσοφία είναι (εννοιο)λογικώς ελαττωματική, διότι απέτυχε να διακρίνει «εκείνο το συστατικό που κάνει ένα αντικείμενο αυτό που είναι στην πραγματικότητα», ήτοι την ουσία, τη φύση ενός αντικειμένου. Στην προσπάθειά τους να βρουν τη φύση των πραγμάτων, οι Προσωκρατικοί διετύπωσαν διάφορες θεωρίες, οι οποίες συχνά είναι αντικρουόμενες. Αποτελεί κοινή παραδοχή στην έρευνα ότι δύο είναι οι ομάδες αντικρουόμενων προσωκρατικών: α) οι πλουραλιστές (Ίωνες κοσμολόγοι, Ηράκλειτος, Πυθαγόρειοι, Εμπεδοκλής, Αναξαγόρας, Ατομικοί και Διογένης Απολλωνιάτης) και β) οι μονιστές (οι Ελεάτες Παρμενίδης, Ζήνων και Μέλισσος). Η διαίρεση των Προσωκρατικών σε πλουραλιστές και μονιστές ήταν διαδεδομένη και στην αρχαιότητα. Κατά τον Πλάτωνα, οι πλουραλιστές, όπως είναι ο Ηράκλειτος και ο Εμπεδοκλής, θεωρούσαν ότι τα πάντα είναι γέννημα της κοσμικής ροής και της κίνησης, ενώ οι μονιστές, όπως είναι ο Ξενοφάνης, ο Παρμενίδης και ο Μέλισσος, θεωρούσαν ότι τα πάντα χαρακτηρίζονται από ενότητα και στειρότητα.

[Απόσπασμα από το κείμενο στο οπισθόφυλλο της έκδοσης]