Από τον Μονταίνιο στον Μονταίνιο

Αν και εκφωνήθηκαν με απόσταση άνω του μισού αιώνα μεταξύ τους, οι δύο διαλέξεις που συγκεντρώνονται στο παρόν βιβλίο απηχούν η μία την άλλη: διαγράφουν έναν ευρύ κύκλο, τον κύκλο του δημόσιου λόγου του διασημότερου Γάλλου ανθρωπολόγου.

Η πρώτη διάλεξη εκφωνείται ενώπιον των στελεχών της CGT και φέρει τον τίτλο «Μια επαναστατική επιστήμη: η εθνογραφία». Έχοντας διαγράψει μια μακρά πορεία ως μέλος του σοσιαλιστικού κόμματος, ο Λεβί-Στρως στρέφει πλέον το ενδιαφέρον του στη ζωή των εξωτικών, πρωτόγονων, εξαθλιωμένων, παραμελημένων εκείνων λαών που κατοικούν στις παρυφές της ιστορίας και στο περιθώριο της γεωγραφίας. Ο Λεβί-Στρως υπογραμμίζει το παράδοξο του σύγχρονου εθνογράφου: στα μάτια της δικής του κοινωνίας μοιάζει προοδευτικός, ενώ «επί του πεδίου» συμπεριφέρεται ως συντηρητικός, αφού ό,τι τον ενδιαφέρει πρωτίστως είναι οι παραδόσεις, τα κληρονομημένα ήθη και οι αρχέγονες πρακτικές.

Το δεύτερο κείμενο, που δημοσιεύεται εδώ, χρονολογείται στα 1992 και είναι αφιερωμένο στον Μονταίνιο και, δευτερευόντως, στον Jean de Léry. Η γνωστότερη όψη του Μονταίνιου είναι εκείνη του υμνητή της ετερότητας, του ανθρώπου που αντιλήφθηκε από πολύ νωρίς ότι, δίπλα στη δική μας, υπάρχουν κι άλλες, πολύ διαφορετικές «ανθρωπότητες», οι οποίες, επειδή ακριβώς αποτελούν ισότιμα μέλη του παρόντος κόσμου και τον εμπλουτίζουν με την παρουσία τους, αξίζουν όλη την εκτίμηση και τον σεβασμό μας.

Τα γραπτά του μαρτυρούν μια διαρκή μέριμνα να κρατήσει τον αναγνώστη κοντά του, να μην τον εγκαταλείψει στον δρόμο. Όχι υποβιβάζοντας τη γλώσσα, αλλά θέτοντάς τη στην πλήρη υπηρεσία του, δηλαδή, στην ουσία, υπηρετώντας την. Ο Λεβί-Στρως τοποθετείται, έτσι, στους αντίποδες εκείνων των αναρίθμητων συγγραφέων του καιρού μας οι οποίοι γράφουν όπως μιλούν και μιλούν όπως λάχει. Είναι ο τελευταίος κλασικός.

Emmanuel Désveaux

***

Ο Κλωντ Λεβί-Στρως υπήρξε ένας από τους μεγαλύτερους ανθρωπολόγους του 20ού αιώνα και σημαίνουσα μορφή του στρουκτουραλιστικού κινήματος. Γεννήθηκε το 1908 στις Βρυξέλλες. Σπούδασε νομικά και φιλοσοφία στο Παρίσι. Από το 1926 ώς το 1935 ήταν ενεργό μέλος του Γαλλικού Σοσιαλιστικού Κόμματος (SFIO) και διετέλεσε γενικός γραμματέας της Ομοσπονδίας Σοσιαλιστών Φοιτητών.

Agrégé της φιλοσοφίας, το 1935 εγκαταλείπει την πολιτική και αναχωρεί για τη Βραζιλία, καθώς εκλέγεται καθηγητής της κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Σάο Πάολο. Το 1936 μετέχει στην πρώτη εθνογραφική αποστολή στους Καντούβεο και Μπορόρο.

Στρατεύεται το 1939-1940 στη γραμμή Μαζινό. Μετά την ήττα, διδάσκει για ένα διάστημα σε λύκειο του Μονπελιέ, από το οποίο απομακρύνεται λόγω της εβραϊκής του καταγωγής. Το 1941 διαφεύγει στις ΗΠΑ και εκλέγεται καθηγητής της κοινωνιολογίας της Νότιας Αμερικής στο New School for Social Research. Το 1942 προσχωρεί στο κίνημα των Ελεύθερων Γάλλων του στρατηγού Ντε Γκωλ. Η γνωριμία του με τον Roman Jakobson ασκεί καθοριστική επίδραση στο έργο του.

Το 1945 διορίζεται μορφωτικός ακόλουθος στη γαλλική πρεσβεία της Ουάσινγκτον. Το 1948 εκλέγεται διευθυντής σπουδών στην École pratique des hautes études. Το 1955 δημοσιεύει το βιβλίο του Tristes tropiques, που γνωρίζει μεγάλη επιτυχία. (Το υμνούν, μεταξύ άλλων, ο Ρεϊμόν Αρόν, ο Μωρίς Μπλανσό, ο Ζωρζ Μπατάιγ και ο Μισέλ Λεϊρίς.) Το 1958 δημοσιεύει το βιβλίο Anthropologie structurale, που αποτελεί τη θεωρητική βάση του μετέπειτα έργου του. Το 1959 εκλέγεται καθηγητής στο Κολέγιο της Γαλλίας και το 1973 εκλέγεται μέλος της Γαλλικής Ακαδημίας. Ένα μέρος του έργου του δημοσιεύθηκε στην περίφημη σειρά Bibliothèque de la Pléiade, όσο ήταν ακόμα εν ζωή.

Ανακηρύχθηκε επίτιμος διδάκτωρ των Πανεπιστημίων Βρυξελλών, Σικάγου, Κολούμπια, Χάρβαρντ, Τζωνς Χόπκινς, Λαβάλ, Μεξικού, Μόντρεαλ, Οξφόρδης, Σάο Πάολο, Ουψάλας, Visva Bharati, Γέιλ και Ζαΐρ.

Ο Κλωντ Λεβί-Στρως πέθανε στο Παρίσι το 2009.